DÜZCE’NİN ZEMİNİ SAĞLAM MI?

 Öncü Haber ekibi bu depremlerin yıl dönümünde merak edilenleri, Düzce Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanı Mehmet Emin Arslan'a sordu.

İnşaat Mühendisliği Bölümü Bölüm Başkanı, Deprem Uygulama ve Araştırma merkezi Müdürlüğünü yürüten aynı zamanda Ulusal Risk Kalkanı Modelinde Hasar Tespit Kurulu üyeliği devam eden Mehmet Emin Arslan Öncü Habere  yaptığı açıklamada depremin alınan tedbirler bünyesinde can kaybına yol açmadığını söyleyerek, binalarda yapılan güçlendirmelerin bile meydana gelebilecek hasarların en aza indirilebileceğini dile getirdi.

Depreme karşı sağlam binalar nasıl yapılabilir?

Depreme karşı dirençli binalar yapmak için kurallara uyulması gerektiğini hatırlatan Arslan, “Depreme karşı dirençli binalar yapmak istiyorsak bu kurallara uymalıyız, nedir bu kurallar: Bir kere yer seçimizi düzgün yapmak zorundayız. Burada ne işin içerisine giriyor? Zemin etütleri işin içerisine giriyor. Bunun yanında sistem seçimimiz çok önemli. O zemine uygun sistemin seçilmesi lazım. Akabinde bunun uygulanması bizim için denetim altında olmalı. Bunun burada da işin içerisine yapı denetim firmaları girecek. Tabii bir de bunun kullanım aşaması bizim için önemli. Bizim depreme dayanıklı yapı tasarımında vazgeçemeyeceğimiz üç tane madde var. Birincisi dayanım, ikincisi rijitlik, üçüncüsü ise stabilize Bunlardan vazgeçemiyoruz. Tabii ülke ekonomisine uygun bir şekilde ekonomik yapıda tasarlamak için de yapılarımızı elastik ötesi yer değiştirme yaparak tasarlamak istiyoruz. Enerji tüketmesini istiyoruz. Tabii bu ne zaman olacak? Büyük proje depremlerinde, yani büyüklüğü yüksek depremlerde proje deprem olarak nitelendirdiğimiz depremlerde biz baştan yapının hasar alabileceğini öngörüyoruz. Diyoruz ki bu yapı bu depremle karşılaşır, yapının kullanım dışı kalabilir, ama önceliğimiz can güvenliği. Yani orada kontrollü bir hasarı kabul ederek işe başlıyoruz. Ama bu hangi depremde? Büyük depremde. Yani bu 6 Şubat'ta gördüğümüz depremde yapılar kullanım dışı kalabilirdi. Çok büyük depremlerdi, ama yıkımları istemezdik ama yıkımlar oldu. Demek ki burada bir hata var. Ya projesinde hata var ya imalatında hata var, ya malzeme kalitesinde hata var, ya işçilikte hata var, ya yer seçiminde hata var bunların hepsi bir araya geldiği zaman yapıların yıkılmasını önleyemiyoruz maalesef” diye konuştu.

“Eski binalar için, Kentsel Dönüşüm önemli”

1999 Düzce Depremi öncesinde yapılan binalar için kentsel dönüşümün önemine dikkat çeken Arslan, Yani şimdi Düzce üzerinde düşünürsek, bizim 1999 depreminden sonra yaklaşık toplumuzun yüzde yirmi beşi oranında yapı stokumuz, 1999 öncesinden kalan yapılar. Bu yapıların devlet tarafından yenilenmesini beklememek çok uygun bir tutum değil. Çünkü bir ürünü alıyoruz, o ürünü kullanıyoruz ve bu kullandığımız ürün belli bir süre sonra bakım ve onarıma ihtiyaç duyuyor. Yapılarımız da böyle. Ekonomik olarak 50 yıl bir süre biçersek, bu süreci 50 yılda güvenli bir şekilde tamamlaması için yapının bakım, onarım veya güçlendirme ihtiyacı olabilir, hatta yıkılıp yeniden yapılmasına ihtiyaç olabilir. Burada halkın kentsel dönüşüme karşı olmaması önemli. Böyle bir fırsat varsa, o zaman bu konuda devletin veya yetkili kurumların elini güçlendirmesi gerekiyor. Çünkü bizim önceliğimiz can güvenliği. Anlıyorum, orada kentsel dönüşümde hak mahrumiyetleri olabilir. Mevcut binamdan daha küçük bir daireye taşınma ihtiyacı olabilir reaksiyonlar hep bundan kaynaklı oluyor. Alakalı oluyor” şeklinde konuştu.

“Depremlerde binaların sağlamlığı için zemin etüdü önemli”

“Düzce zemininin sağlam olmamasıyla alakalı, biz yapıyı projelendirirken bir zemin etüdü yapıyoruz” diyen Arslan, sözlerine şu şekilde devam etti:

“Her zemin üzerine bir yapıyı tabii uygun zemin iyileştirmeleri yapılarak eğer bir zemin çok kötüyse onu iyileştirmeden üzerine üst yapıyı inşa edemeyiz. Zemin etüdünden çıkan değerlerle benim üzerine yapacağım üstyapı eğer gerekli koşulları sağlıyorsa yapmayız veya yapamayız diyemeyiz. Zemin etütlerinin önemi bu 6 Şubat depreminde çok iyi görüldü. Şunu gördük: Zemin çok önemli. Yani yapımız ne kadar sağlam olursa olsun, eğer zemine göre projelendirmemişsek, o yapının hasar alması veya yıkılması içten bile değil. Bunun en iyi örneklerini Hatay'da gördük. Deprem merkez üssüne olan uzaklığı Antep'ten daha fazla, ama Antep merkeze gittiğiniz zaman hasar çok sınırlı. Ama Hatay'a gittiğiniz zaman yıkım içler acısı. Dolayısıyla burada önümüze çıkan şey şu: Zemin ne kadar etkili olduğu, depremde büyütme katsayılarımız var, ivmelerin büyümesine sebep oluyor. Bu büyüyen ivmelerde bizim kütleyle orantılı olduğu için deprem yükünü arttırıyor.  Deprem yükünün artması da yakın hasar alma olasılığını artırıyor. Dolayısıyla zemin etüt çalışmalarının yönetmeliklerin öngördüğü şartları sağlayacak şekilde nizami bir şekilde yapılması gerekiyor. Yapmamız gereken şey, imara açıldıysa o zaman bu zeminlerin üst yapı yapmaya uygun olup olmadığının etütleriyle düzgün bir şekilde belirlenmesi. Düzce'nin zemini kötüdür demek için iyi bir mikro belgelendirme çalışması yapılması gerekmektedir.”

“23 Kasım depremi gerçekten önemli bir testti”

23 Kasım 2022 yılında meydana gelen Gölyaka merkezli 5.9 şiddetindeki depremin kendilerinin açısından bir test olduğunu kaydeden Arslan, son olarak şu ifadeleri kullandı:

“Düzce, 23 Kasım 2022'deki depremi deneyimledi ve bu, gerçekten önemli bir testti. Depremin süresi yaklaşık olarak 17 saniye civarındaydı ve 5.9 büyüklüğünde bir deprem olduğunu söylüyoruz. İvmelere baktığımızda, neredeyse 99 depreminin ivmeleriyle eşdeğer veya bazı yerlerde daha yüksek olduğunu gördük. Bu, Düzce'nin deprem dayanıklılığını ciddi şekilde test etti. Düzce, 23 Kasım 2022'deki depremi Düzce İçin bir testi. Depremin süresi yaklaşık olarak 17 saniye civarındaydı ve 5.9 büyüklüğünde bir deprem olduğunu söylüyoruz. İvmelere baktığımızda, neredeyse 99 depreminin ivmeleriyle eşdeğer veya bazı yerlerde daha yüksek olduğunu gördük. Bu bize bir fikir verdi sadece depremin büyüklüğüne bakarak söylemeyeceğimiz bunu Düzce’nin çoğu yerinde yaptığımız hasar tespit çalışmalarında bulunduk toptan çöken binamız yok. Elbette ağır hasarlı binalarımız da vardı, ancak bunlar genellikle daha önceki depremlerden önce inşa edilmiş yapılar üzerinde görüldü. Özellikle 1999 öncesi inşa edilen binalarda sorunlar çıktı. Kat sayılarının 99 depremin den önce sınırlandırılmış olması en büyük etkenlerden bir tanesi. Düzce, büyük ölçüde depreme karşı hazır ve dayanıklı hale geldi diyebiliriz. İşin içeresindeki yapı denetimi de önemli. Yapı denetim kanunun çıkmasıyla yapılarda denetimin oluşmuş olması artık hazır beton kullanıyor ve beton kalitesinde tutarsızlıklar daha da azaldı.”